کوه ثور مدینهثور، کوهی در شمال مدینه و حد حرم می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیثور نام کوهی کوچک و خیمه مانند، نزدیک کوه احد در شمال مدینه در هشت کیلومتری مسجدالنبی است. [۱]
التعریف بما آنست الهجره، ص۱۸۲.
[۲]
معالم المدینة المنوره، ج۱، ص۴۱.
[۳]
تاریخ معالم المدینه، ص۲۲۶.
شباهت شکل این کوه با گاو نر، دلیل این نام گذاری دانسته شده است. [۵]
معالم المدینة المنوره، ج۱، ص۲۱۶-۲۱۷.
این کوه کم ارتفاع و تپه مانند، زمینی به شعاع ۲۵۰ متر را در برگرفته است. کوه ثور از سمت جنوب و غرب به دامنه‌های کوه احد متصل است؛ ولی رنگ و شکلی متمایز دارد. کوه‌های وعیره در شمال آن قرار دارند. امروزه جهت شرقی آن با زمینی که به مجتمع مسکونی نیروهای نظامی منتهی می‌شود، محدود شده است. قسمت‌های فرازین کوه با صخره‌هایی گرانیتی به رنگ سرخ مایل به سیاه پوشیده شده‌اند. به جهت شکل طبیعی آن، غار و چشمه‌های طبیعی در آن وجود ندارد و هنگام ریزش باران، آب شتابان از همه سوی آن به سوی پایین جاری می‌شود. در مجاورت دامنه جنوبی آن و نزدیک کوه احد، چراگاه‌هایی وجود دارد که آب آن از بارش‌های جاری شده بر این کوه و نیز کوه احد تامین می‌شود. [۶]
معالم المدینة المنوره، ج۱، ص۲۱۹، ۲۲۶-۲۲۸.
(تصویر شماره ۳۳)۲ - ثور در روایاتبر پایه حدیثی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم میان کوه‌های عیر در جنوب و ثور در شمال، حرم مدینه دانسته شده است. [۷]
صحیح البخاری، ج۸، ص۱۰.
[۸]
صحیح مسلم، ج۴، ص۱۱۵.
برخی از تاریخ نگاران و جغرافی شناسان نخستین، به دلیل شناخت نداشتن از منطقه، وجود کوهی به این نام را در مدینه منکر شده و نام آن در روایت یاد شده را برآمده از تصحیف دانسته‌اند. بعضی لفظ ثور در روایت را به کوه ثور در مکه تطبیق داده و منظور از حدیث را الحاق شهر مدینه به مکه به جهت حرم بودن دانسته‌اند. گروهی دیگر ویژگی‌های جغرافیایی کوه یاد شده در حدیث را بر کوهی به نام تیاب یا خزان در شش کیلومتری مسجد نبوی تطبیق کرده‌اند و باور دارند که کوه ثور در جایی دیگر در مسیر مزارع الخلیل در جهت شمالی مدینه قرار دارد. [۱۳]
معالم المدینة المنوره، ج۱، ص۲۱۹، «پاورقی».
۳ - ثور از منظر مورخانفیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.) و ابن حجر عسقلانی (م. ۸۵۲ق.) موقعیت این کوه را در مدینه تثبیت نموده‌اند. [۱۴]
فتح الباری، ج۴، ص۷۰.
مدینه شناسانی چون مطری (م. ۷۴۱ق.) و سمهودی (م. ۹۱۱ق.) به وجود کوهی بدین نام در مدینه تصریح کرده‌اند. [۱۶]
التعریف بما آنست الهجره، ص۱۸۲.
برای زدودن ابهام و تعیین موقعیت دقیق حرم مدنی از سوی حکومت سعودی به سال ۱۳۷۸ق. کمیته تخصصی تشکیل شد و حدود حرم مدنی را تعیین کرد. بر پایه تحقیق این کمیته، حد شمالی حرم مدنی همان کوه ثور نزدیک احد است. [۱۸]
معالم المدینة المنوره، ج۱، ص۲۲۰-۲۲۶.
۴ - فهرست منابع(۱) تاریخ معالم المدینة قدیما و حدیثا، احمد یاسین، به کوشش امین کردی، عربستان، دار العلم، ۱۴۱۲ق. (۲) التعریف بما آنست الهجره، محمد المطری (م. ۷۴۱ق.)، به کوشش الرحیلی، ریاض، دار الملک عبدالعزیز، ۱۴۲۶ق. (۳) صحیح البخاری، البخاری (م. ۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق. (۴) صحیح مسلم، مسلم (م. ۲۶۱ق.)، بیروت، دار الفکر. (۵) القاموس المحیط، الفیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.)، بیروت، دار العلم. (۶) معجم البلدان، یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.)، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م. (۷) النهایه، مبارک ابن اثیر (م. ۶۰۶ق.)، به کوشش الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش. (۸) وفاء الوفاء، السمهودی (م. ۹۱۱ق.)، به کوشش خالد عبدالغنی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م. (۹) معالم المدینة المنوره، عبدالعزیز کعکی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۴۱۹ق. (۱۰) معجم ما استعجم، عبدالله البکری (م. ۴۸۷ق.)، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۳ق. (۱۱) فتح الباری، ابن حجر العسقلانی (م. ۸۵۲ق.)، بیروت، دار المعرفه. ۵ - پانویس
۶ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «ثور». |